Có thể nói trong các chủ đề khoa học từ trước đến nay, chưa có chủ đề nào gây nhiều tranh cãi như ‘Thuyết tiến hóa’ của Charles Darwin. Cuốn sách này sẽ giúp bạn hiểu thêm về học thuyết này, câu trả lời về nguồn gốc của con người do tự áp đặt bởi thần thánh, hay chân lý thật sự dựa trên khoa học.
Chúng ta đều đã được học về thuyết tiến hóa và chọn lọc tự nhiên trong chương trình phổ thông cấp 3. Trong Sách Giáo Khoa thì ta đều đã biết con người ngày nay tồn tại do hàng triệu năm tiến hóa. Nhưng điều mà có thể nhiều người không biết, về những khó khăn mà Darwin gặp phải do thời đại mà tôn giáo còn ngự trị.
‘Đi tìm nguồn gốc các loài’ đã được đề cập từng bước trong cuốn sách. Từ đây ta có thể hình dung một Trái Đất rất khác mà ta chưa biết tới. Bức tranh dần rõ ràng hơn, từ những tế bào nhân sơ, nhân thực, đến những sinh vật sống đa bào và bắt đầu có trí khôn. Theo mô hình ‘Cây sự sống’ của Darwin, thì ‘Nguồn gốc các loài’ không giải thích về xuất phát điểm của cây sự sống. Darwin chỉ giải thích quá trình thân thành cành, cành thành lá, mà không đi từ gốc. Không phải ông bỏ qua mà đó là một câu hỏi quá khó với thời đại ông và vẫn là thách thức với khoa học hiện nay. Cuốn sách chỉ khái quát một vài giả thuyết về sự xuất hiện của dạng sống đầu tiên, vì chưa có kết luận thống nhất nào.
Nguyên liệu của tiến hóa không thể kể thiếu đột biến. Cuốn sách trình bày khá rõ quá trình mà đột biến tác động lên hệ gen qua các thế hệ loài, dù đột biến gen có hại được nhắc đến nhiều hơn. Vì thực tế hiện nay khoa học chưa tìm ra cách nào để cải thiện gen, nhưng lại có nhiều những cách cụ thể để làm xấu đi bộ gen như sử dụng chất độc hóa học.
Phần phân tích gen vị kỷ, giúp ta lý giải một số tập tính ở một số sinh vật sống bầy đàn, và cả đơn lẻ nhưng có tính bầy đàn. Làm xuất hiện khúc mắc về một khía cạnh khác của tiến hóa, khía cạnh mang tính người. Những đặc điểm về cấu tạo, chức năng có vẻ như dễ dàng tìm ra bằng chứng, nhưng những đặc điểm về chiều sâu nội tâm thì lại khó khăn hơn. Liệu những đức tính tốt đẹp và cả xấu xa mà tưởng chừng như chỉ loài người mới có cũng có ở các loài động vật khác, và chúng ta tiến hóa như hiện nay với những đa dạng về mặt xúc cảm là do gen vị kỷ có ở hầu hết các loài động vật bậc cao? Dưới phạm vi một cuốn sách nhỏ này, không thể phân tích hết những yếu tố trên.
Với tiêu đề ‘Tiến hóa’ thì phần cuối cuốn sách tưởng chừng như đã đi quá xa khỏi khuôn khổ nghiên cứu, đi sâu vào con người, về sự ưu việt của chúng ta. Nhưng điều này là cần thiết bởi trên cây sự sống, con người, qua những nền văn minh và những định kiến, cần tìm câu trả lời về điểm bắt đầu.
